Giải pháp ngoại giao cho Syria hay thỏa thuận ngầm Nga-Mỹ ?

Tổng thống Mỹ Obama và đồng nhiệm Nga Putin - REUTERS/ P.M Monsivais

Anh Vũ RFI

Giữa lúc kịch bản về một cuộc can thiệp quân sự vào Syria lên đến cao trào thì Nga bất ngờ đưa ra sáng kiến đặt kho vũ khí của chế độ Damas dưới sự kiểm soát của quốc tế giúp giải tỏa phần nào cho cuộc khủng hoảng Syria. Giải pháp được tổng thống Obama chấp thuận dường như là một thỏa thuận ngầm giữa Nga và Mỹ.

Trong khi cộng đồng quốc tế đang bị chia rẽ về hành động quân sự trừng phạt Damas và cả thế giới đang căng thẳng chờ đợi quyết định của Quốc hội Mỹ về việc cho tấn công Syria hay không thì hôm 09/09/2013 Matxcơva bất ngờ đưa ra sáng kiến đề nghị chế độ Syria đặt kho vũ khí hóa học của mình dưới sự kiểm soát của Quốc tế trước khi phá hủy hoàn toàn.

Damas đã nhanh chóng nắm lấy cơ hội này để tránh khỏi bị tấn công, đồng ý với đề xuất của Nga. Giới ngoại giao phương Tây sau một hồi suy tính thận trọng hầu hết đều tỏ ý tán thành với giải pháp của Matxcơva. Một sự kiện hiếm thấy khi đề nghị giải quyết khủng hoảng Syria của Nga, một đồng minh từ trước đến nay vẫn tìm cách che chắn cho Damas, lại nhanh chóng đạt được sự tán đồng gần như toàn bộ cộng đồng quốc tế, từ Trung Quốc, Iran, Liên hiệp châu Âu cho đến Hoa Kỳ.

Tối qua 10/9/2013, tổng thống Obama đã đẩy lùi xa dần khả năng mở chiến dịch quân sự nhắm vào Syria, cùng lúc Thượng viện Mỹ cũng thông báo hoãn vô thời hạn việc bỏ phiếu cho phép chính phủ sử dụng vũ lực như dự kiến tiến hành vào hôm nay. Như vậy là một giải pháp ngoại giao cho hồ sơ nóng bỏng Syria đã hình thành cho dù chưa ai biết kết quả của nó sẽ tới đâu.

Theo giới quan sát, điều có thể thấy ngay được là sáng kiến của Nga đã phác họa được một lối thoát cho chính quyền Obama nhiều hơn là một giải pháp cho hồ sơ Syria. Chuyên gia François Géré, Giám đốc Viện phân tích chiến lược Pháp (Ifas), nhận định trên báo Le Point rằng đề xuất mới của Matxcơva đã giúp cho Barack Obama thoát ra khỏi cái vòng luẩn quẩn đánh hay không đánh Syria.

Trước một bước chuyển biến nhanh chóng trong hồ sơ Syria như vậy, giới quan sát đặt dấu hỏi về một thỏa hiệp giữa Washington và Matxcơva. Theo báo New York Times, đề xuất của Matxcơva thực ra đã được thảo luận từ trước giữa Nga và Mỹ.

Trong cuộc họp báo tại Luân Đôn hôm 09/09, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã tuyên bố : Nếu chế độ Syria từ bỏ kho vũ khí hóa học để quốc tế kiểm soát thì các cuộc tấn cống sẽ có thể không xảy ra. Ngay sau đó thì Nga “cụ thể hóa” ý tưởng đó bằng sáng kiến “đột phá” như đã thấy.

Một quan chức của chính quyền Mỹ tiết lộ với AFP : “ Thông báo của Nga là kết quả của nhiều tháng họp hành trao đổi giữa hai tổng thống Obama và Putin, giữa Ngoại trưởng John Kerry và người đồng cấp Serguei Lavrov, về vai trò của Nga trong việc vô hiệu hóa kho vũ khí hóa học của Syria”. Ông cũng cho biết thêm, tại Thượng đỉnh G20 tại Saint-Petersbourg vừa qua, ông Putin đã “ một lần nữa đề cập “đến sáng kiến này” và “ông Obama đã đánh giá đó có thể là một hướng hợp tác”.

Nhật báo Israel Haaretz từ hôm 01/09/2013 cũng đã tiên liệu điều này. Dẫn nguồn tin kín trong giới ngoại giao phương Tây, tờ báo Israel cho biết kế hoạch của Obama là : Đề nghị bỏ phiếu ở Quốc hội để câu thêm thời gian khi đang thương lượng với Nga về một giải pháp kiểm soát kho vũ khí hóa học của Damas.

Kịch bản đó lúc này đang hiện rõ trong sáng kiến mà Nga vừa đưa ra và nó đã nhanh chóng dàn xếp được hai điểm quan trọng : Washington thì sẽ không còn phải bắt buộc sử dụng đến chiến dịch quân sự vốn đang bị dư luận phản đối, Matxcơva thì được thêm thanh thế của một cường quốc đồng thời vẫn bảo vệ được đồng minh Damas trước nguy cơ bị quốc tế trừng phạt.

Trong lúc Washington đã tìm được lối thoát, giới quan sát nghĩ tới nước Pháp, đồng minh duy nhất của Mỹ quyết tâm trừng phạt Syria, và đặt câu hỏi, liệu trong hậu trường của giải pháp ngoại giao vừa rồi Paris có đóng vai trò gì không? Để khỏi rơi vào cái bẫy như khi hùng hồn tuyên bố sẵn sàng mở chiến dịch quân sự, lần này Paris đá quả bóng sang sân Hội đồng Bảo an bằng một nghị quyết về Syria.

Ngoài nội dung kiểm soát kho vũ khí hóa học của Syria, đặt điều kiện trừng phạt bằng vũ lực nếu Damas không tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ quốc tế, nghị quyết của Pháp đòi Damas đưa ra Tòa án quốc tế những kẻ chịu trách nhiệm trong vụ thảm sát bằng vũ khí hóa học hôm 21/08. Có lẽ cũng không nên ngạc nhiên khi thấy ngay lập tức Nga đã bác bỏ nghị quyết này trong phiên họp hôm qua của Hội đồng Bảo an.

tags: Ngoại giao - Phân tích - Quốc tế - Syria