VẤN-ĐỀ PHIÊN-DỊCH ANH-VIỆT & VIỆT-ANH

 

 

VẤN-ĐỀ PHIÊN-DỊCH

ANH-VIỆT & VIỆT-ANH

 

Trên các diễn-đàn của các Nhóm Tin (News Group) cũng như các Nhóm Thảo-Luận (Discussion Group) liên-mạng, đồng-hương đã đề-cập đến rất nhiều vấn-đề bao gồm hầu hết mọi lĩnh-vực trong đời sống, tức là tổng-quát, chứ đa-số không chuyên về một lĩnh-vực riêng-biệt nào. Tuy nhiên, có hai lĩnh-vực bị xem như là cấm-kỵ đối với một số cơ-quan truyền-thông ̶ đó là chính-trị và tôn-giáo ̶ là gây tranh-cãi nhiều nhất.

Nếu có bài-viết hay tài-liệu nào, nhất là về hai lĩnh-vực nói trên, mà không đúng với Sự Thật, rồi có người nào tham-chiếu, trích-dẫn vào các tác-phẩm về sau phổ-biến rộng thêm, thì sự tai-hại hẳn là khôn lường.

Nên việc cải-chính bổ-khuyết những điểm sai/lầm liên-quan là điều cần-thiết và hữu-ích vậy.

 

I

Tổng-Quát

 

Vào ngày 7 tháng 1 năm 2011, tôi có đọc được trên các diễn-đàn liên-mạng một bài nhan đề “Tại sao phụ nữ Trung Quốc tại Trung Quốc không Get ung thư Vú?!” trong đó có câu sau đây:

“Những lời nói vang vọng trong tâm trí của tôi.
Tại sao không phải phụ nữ Trung Quốc tại Trung Quốc bị ung thư vú?”

Nguồn:

http://groups.yahoo.com/group/GoiDan/message/39600

Fri, January 7, 2011 12:42:11 AM

From: Fanxico Tran <>

To: BsNgaiNguyen <>; Btgvqhvn-1 <>; Btgvqhvn-2 <>; ...

Như thế, người đọc có thể hiểu là “phụ nữ Trung Quốc tại Trung Quốc [thực-sự có] bị ung thư vú, chứ tại sao lại không phải?”

Nhưng viết như thế thì lại mâu-thuẫn với nội-dung (văn-cảnh) của toàn bài, ấy là: quả thật (vâng! phải!) phụ nữ Trung Quốc tại Trung Quốc không bị ung thư vú.

Vì thấy có sự nghịch-lý như thế nên tôi dò tìm thì thấy ở bên tiếng Anh, trong bài “Why Women in China Do Not Get Breast Cancer” cuả Prof. Jane Plant, PhD, CBE, câu viết tương-đương là:

“Those words echoed in my mind.

Why didn't Chinese women in China get breast cancer? ”

Câu này, nếu dịch ra tiếng Việt, như theo bài viết đăng lên diễn-đàn, thì nó phải là: “Tại sao phụ nữ Trung Quốc tại Trung Quốc không bị ung thư vú?” (chứ viết như câu trong bài nói trên, cuả ông Fanxico Tran, thì nghe thật là nghịch nghĩa và trái tai).

Tôi đọc lại bài nói trên thì thấy người đăng đã có ghi rõ:

ZO "MÁY" GOOGLE ZỊCH THUẬT

http://groups.yahoo.com/group/GoiDan/message/39600

Té ra là người đăng bài đã nhờ máy dịch, mà không dò lại xem máy có dịch đúng không.

Người xưa có câu: “Dịch giả địch giả” (“Traduire, c’est trahir”: dịch là phản). Đó là mới nói về người.

Người dịch mà còn có khi phản lại (ý của nguyên-tác), huống gì là máy.

Đó là chưa kể câu văn không suôn, khiến một độc-giả, Tran Khang, đã phải phát-biểu:

On Fri, 1/7/11, Tran Khang <tr  wrote:

Subject: ZO (Máy) GOOGLE ZỊCH THUẬT !!...

“Thưa ông Fanxico Tran,

Bài dưới đây được chuyển qua Việt-ngữ bởi một người mà tôi nghĩ là không giỏi tiếng Việt nên rất khó hiểu...”

 

II

Chính-Trị

 

Vào ngày 6 tháng 1 năm 2011, trang mạng cuả báo Cali Today có đăng một bài nhan đề “Viên tướng huyền thoại của Lào, Vang Pao, vừa từ trần tại California vào hôm thứ năm” trong đó có câu sau đây:

<Theo ông Lar Yang ở Fresno, người phỏng vấn tướng Vang Pao vào tháng qua và cuộc phỏng vấn này được đăng trong niên giám thương mại của cộng đồng Hmong mà chính ông ta xuất bản hàng năm, thì “Tướng Vang Pao là một loại keo dính gắn chặt mọi người lại với nhau. Ông ta là người luôn luôn giải quyết mọi chuyện. Tôi không tin rằng vào thời điểm này không có một người nào có thể thay thế ông ta...”>

Nguồn: http://www.calitoday.com/news/view_article.html?article_id=7a0266979e6ca37e2bd3ea70fdc29c80

Câu viết “Tôi không tin rằng vào thời điểm này không có một ngươì nào có thể thay thế ông ta” có nghiã là: “Tôi tin rằng vào thời điểm này có một người nào đó có thể thay thế ông ta”.

Nhưng viết như thế (bài của ký-giả Nguyễn Dương) thì lại mâu-thuẫn với nội-dung (văn-cảnh) của toàn bài, đặc-biệt là trái ngược với câu tiếp theo “Sẽ có thể có một cuộc đi tìm một người như thế. Và sẽ có nhiều hỗn loạn (chaos) trong một thời gian nào đó, trước khi mọi chuyện được dàn xếp”, và trái với câu kết-luận ở cuối bài:

“tướng Vang Pao không chỉ là người hùng vĩ đại nhất trong cuộc chiến chống Cộng tại đông dương trước đây, mà còn là một lãnh tụ bất khả thay thế trong hơn 35 năm qua của cộng đồng Hmong tại hải ngoại, mà còn là một vì sao chưa có người nào có thể thay thế khi vì sao này vừa tắt”.

Vì thấy có sự nghịch-lý như thế nên tôi dò tìm thì thấy có nhiều nguồn tin tiếng Anh, trong đó có ít nhất là hai bản tin loan về vụ này (của Garance Burke thuộc Hãng Associated Press, với sự góp phần của Don Thompson ở Sacramento) mà câu tương-tự bên phiá tiếng Anh thì ghi như sau:

<“He's always been kind of the glue that held everyone together”, said Lar Yang of Fresno, who featured an interview with Vang Pao last month in the Hmong business directory he publishes annually.
“He's the one that always resolved everything ... I don't think it can be filled by one person at this point. There will probably be a search for identity. There will be a lot of chaos for a little while, until things get settled”>.

Nguồn:

http://www.kyivpost.com/news/world/detail/94311/

http://www.chron.com/disp/story.mpl/ap/top/all/7369976.html

http://www.twincities.com/national/ci_17030985?source=rss&nclick_check=1

Câu này, nếu dịch ra tiếng Việt, như theo bản tin của Cali Today, thì nó phải là: “Tôi không tin rằng vào thời điểm này mà có một người nào có thể thay thế ông ta”.

Thế mà tác-giả bài báo cuả Cali Today lại viết ngược lại: “Tôi không tin rằng vào thời điểm này không có một người nào có thể thay thế ông ta”.

Phải chăng tác-giả bài tiếng Việt ấy cũng đã không tự mình dịch mà lại nhờ... máy dịch giùm?

 

III

Tôn-Giáo

 

Lại cũng trước đó không lâu, tôi thấy có người phổ-biến trên các diễn-đàn liên-mạng một bài rất dài cả tiếng Pháp lẫn tiếng Anh, trích từ Kinh Thánh tiếng Pháp, rồi kèm thêm phần tiếng Anh dịch từ các câu tiếng Pháp liên-quan. Tình-cờ tôi đọc lướt qua thì thấy tiếng Pháp rất rõ ý-nghiã, nhưng qua tiếng Anh thì có những đoạn trái-ngược với nghiã ở bên tiếng Pháp, thí-dụ các câu 29 và 30 cuả Chương 25 trong Sách Matthew:

Câu 29 tiếng Pháp: “Si ton oeil droit entraîne ta chute, arrache-le et jette-le loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne soit pas jeté dans la géhenne”, nghiã là “Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc nó mà ném đi: vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể, và (mà) toàn thân cuả anh không bị ném vào hỏa ngục.”

Thế nhưng bên phía tiếng Anh thì là “If your right eye causes you to sin, pluck it out and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body should be cast into hell”, nghiã là “Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc nó mà ném đi; vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể của anh và là (đồng thời) toàn thân của anh sẽ phải bị ném vào hỏa ngục”.

Câu 30 tiếng Pháp: “Et si ta main droite entraîne ta chute, coupe-la et jette-la loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne s'en aille pas dans la géhenne”, nghiã là “Nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt nó mà ném đi : vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể, và (mà) toàn thân cuả anh không sa vào hỏa ngục.”

Thế nhưng bên phiá tiếng Anh thì là “And if your right hand causes you to sin, cut it off and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body will go away into hell”, nghiã là “Và nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt nó mà ném đi : vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể của anh và là (đồng-thời) toàn thân của anh sẽ sa vào hỏa ngục ”.

“Lời Chúa” tức là Kinh Thánh, tiếng Việt cũng như tiếng Anh, hiện nay không hiếm, tại sao không trích mà lại đi trích tiếng Pháp kèm theo tiếng Anh dịch sai?

Tôi đưa vấn-đề này lên diễn-đàn, nhưng người đăng bài, là bà Thuấn Đỗ, hẳn biết tiếng Pháp và cả tiếng Anh, thì không trả lời, mà bà Nguyễn Thị Thanh, đã từng ở Pháp, lại góp ý-kiến [về tiếng Anh] rằng <“For... that...” là “Bởi vì (thà) ... hơn (là) ...”> và kết-luận rằng “Cú Pháp tiếng Anh hiểu ngầm như vậy” lại còn chua thêm “Tiếng Việt đôi khi cũng vậy” [sic].

Tôi đã trả lời: câu văn rõ nghiã, không có “hiểu ngầm” gì cả; ý-kiến như thế là sai về cả văn-phạm lẫn về cú-pháp.

Bởi vì, đem “For” mà ghép vào với “that" để làm thành “For... that” thì là rứt râu cha nọ cắm cằm mẹ kia (“For” ở đây là liên-từ, và “that” ở đây là cũng là liên-từ (conjunction); chứ không phải “Had better... than” hay “Had rather... than”.

“Had better/rather... than” (“thà... hơn là...” hoặc “... tốt hơn là...”) là một thành-ngữ (idiom), trong đó có cách dùng đặc-biệt của động-từ (verb) to have dùng với tính-tử/trạng-từ ở thể so-sánh (comparative form of adjectives/adverds). Thí-dụ: “Ms. Nguyễn Thị Thanh had better be right than wrong” (Bà Nguyễn Thị Thanh thà [viết] đúng hơn là [viết] sai).

Nhưng ở đây bà Thanh đã lầm chữ “that” với chữ “than”. Trong 2 câu Kinh Thánh kể trên, chỉ có chữ “that” (“and that”) chứ không có chữ “than”.

Do đó, câu viết “for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body will go away into hell” nếu muốn “hiểu ngầm” (như bà Thanh muốn) thì phải “hiểu ngầm” thế này: “For it is your interest to lose one of your members and (it is your interest) that thy whole body will go away into hell” nghĩa là: “Bởi vì, lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể, và (mà) toàn thân cuả anh cũng sẽ sa vào hỏa ngục”.

Chưa kể, [Kinh Thánh gì mà] đã dùng “your” (“your members”) thì không thể dùng “thy” (“thy body”); vì “your” được dùng trong cách xưng-hô lịch-sự, mà “thy” là trong trường-hợp thân-mật/suồng-sã/tục-tằn.

Thật đúng như lời bà đã tự-nhận “tôi dở Anh Văn". (Đã dở thì còn viết ra làm gì?)

Tôi dò lại bài liên-quan thì thấy quả thật cũng là do máy dịch ra: (Traduire cette page: de Français en Anglais - Traduire) khiến cho “Lời Chúa” đã bị dịch sai.

Phổ-biến “Lời Chúa” mà sai tức không tôn-trọng “Lời Chúa”.

(Xin xem chi-tiết ở cuối bài này. Tôi chỉ trích dẫn mấy câu mà thôi, vì toàn bài ấy quá dài).

Để dễ hiểu hơn, tôi xin trích dẫn một câu (câu kia cũng thế) trong cuốn Kinh Thánh tiếng Anh chính-thức:

Lịch-sự: “And if your right hand causes you to sin, pluck it out and cast it from you; for it is more profitable for you that one of your members perish, than for your whole body to be cast into hell” (phiên-bản Kinh Thánh The Gideons International).

Thân-mật: “And if thy right hand offend thee, cut it off and cast it from thee; for it is profitable for thee that one of thy members should perish, and not that thy whole body be cast into hell” (phiên-bản Kinh Thánh King James Version).

Tóm lại, người dịch mà cũng cần phải xem lại, thì khi máy dịch lại càng phải cảnh-giác hơn, dù là trong những tiết-mục tổng-quát , huống-hồ về các đề-tài “húy-kỵ” (taboo subjects) chính-trị và tôn-giáo.

 

LÊ CHÂN-NHÂN

 

Sun, December 26, 2010 11:30:19 AM

Chi Thanh Versus Anh Nhuận !

From: Dr Nguyen Thi Thanh <>
Date: Saturday, December 25, 2010, 5:40 PM

Cùng anh Lê Xuân Nhuận và Hoàng Nam ơi, tôi dở Anh Văn, nhưng theo tôi nghĩ về câu Phúc Âm anh LXN trích :

"29 Si ton oeil droit entraîne ta chute, arrache-le et jette-le loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne soit pas jeté dans la géhenne.

29 If your right eye causes you to sin, pluck it out and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body should be cast into hell.

30 Et si ta main droite entraîne ta chute, coupe-la et jette-la loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne s'en aille pas dans la géhenne.

30 And if your right hand causes you to sin, cut it off and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body will go away into hell."

Người ta viết chữ : "For.... that...." " Bởi vì (thà) .... hơn (là) ....."

Anh LXN và Hoàng Nam nghĩ như vậy có đúng không?

Chứ không ai dịch sai đâu. Cú Pháp tiếng Anh hiểu ngầm như vậy chăng? Tiếng Việt đôi khi cũng vậy.

Bs Thanh

---------- Forwarded message ----------

From: Hoang-Nam <>
Date: 2010/12/25
Subject: Fw: NOI VOI ONG CHU TAT TIEN 8
To: Dr Nguyen Thi Thanh <>, Francis Duong <>, Thien-Thanh >, Bao Quoc Kiem <>
Cc: Nhuan Le Xuan <LeChanNhan@yahoo.com>

From: Nhuan Xuan Le <>
Date: Saturday, December 25, 2010, 1:42 AM

LỜI CHÚA

Bài này không phải là để khen-ngợi hay là chê-bai Lời Chúa như một số người đang làm, mà là để tự nhắc mình, mỗi khi trích dẫn Lời Chúa (Kinh Thánh) thì nên dò lại cho đúng (nhất là khi có cả hai thứ tiếng thì phải dò kỹ xem có chữ nào bị dịch sai/sót hay không).

Sở-dĩ tôi viết bài này là vì vừa rồi có người phổ-biến cả một đoạn dài Kinh Thánh tiếng Pháp (Sách Matthew, Chương 5, từ câu 1 đến câu 48 - và cả Chương 6 từ câu 1 đến câu 15 mà còn ghi là sẽ tiếp), rồi phổ-biến tiếp cũng chừng ấy câu mà bằng cả hai thứ tiếng Pháp-Anh (nhưng lại không có tiếng Việt).

Tôi đọc lướt qua, ở phần Pháp-Anh, thì thấy có hai (không biết có nhiều hơn không) trong các câu dịch tiếng Anh, mà ý nghĩa lại hình như phản nghịch với bên tiếng Pháp.

Đó là hai câu 29, 30, trong Chương 5, mà theo bản dịch tiếng Việt (do Tòa Tổng Giám Mục Thành Phố Hồ Chí Minh thực hiện) thì là:

“Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân bị ném vào hỏa ngục. Nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân phải sa hỏa ngục”.

Ý nghĩa như thế thật là rõ-ràng và hợp lý-luận.

Thế nhưng, trong bài thật dài dưới đây, sau phần toàn cả tiếng Pháp, ở phần gồm cả tiếng Pháp dịch sang tiếng Anh (Chương 5, hai câu 29 và 30), có đoạn như sau:

29 Si ton oeil droit entraîne ta chute, arrache-le et jette-le loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne soit pas jeté dans la géhenne. 29 If your right eye causes you to sin, pluck it out and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body should be cast into hell. 30 Et si ta main droite entraîne ta chute, coupe-la et jette-la loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne s'en aille pas dans la géhenne. 30 And if your right hand causes you to sin, cut it off and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body will go away into hell.

Tôi thấy ở phần tiếng Anh hình như lại có ý nghĩa ngược lại:

“Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc mà ném đi; vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể của anh và toàn thân của anh bị ném vào hỏa ngục (“should be cast into hell” trong lúc tiếng Pháp là “ne soit pas jeté dans la géhenne”). Và nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt mà ném đi; vì lợi ích quan trọng của anh là mất một phần thân thể của anh và toàn thân của anh phải sa vào hỏa ngục (“will go into hell” trong lúc tiếng Pháp là “ne s’en aille pas dans la géhenne”)”.

Tôi tự nghi-ngờ vốn-liếng tiếng Anh của mình, nên nhờ quý vị cao minh chỉ cho.

Xin mời quý vị rà chuột xuống dưới, để đọc hai câu liên-quan mà tôi đã tô màu đỏ.

LÊ CHÂN-NHÂN

From: Thuan Do <dothuan@sbcglobal.net>
Subject: [diendanviahe] Re: [BAO QUOC KIEM] - (bai 8) - NOI VOI ONG CHU TAT TIEN 8
To:

Cc: "HONG LINH" <honamtran5@yahoo.fr>, "_BAO QUOC KIEM" <quockiemb@yahoo.com>
Date: Friday, December 24, 2010, 8:33 AM

Anh nuôi, anh cũng là Thiên Chúa Giáo phải không? Cần nhất là nhớ và thực hiện lời Chúa dạy nhé! Chúa dạy « Ne jugez pas, afin que vous ne soyez pas jugés. »
Chúng ta nên thương xót những người có đầu óc dơ bẩn, thay vì khinh ghét họ
Thuan

Le Sermon sur la Montagne

Traduire cette page: de [Français en \/] [Traduire]

Avoir l'esprit ouvert comme des enfants, pour recevoir et comprendre l'enseignement du Seigneur. Have an open mind as children, to receive and understand the Lord's teaching. C'est enseignement est tout Amour ! That lesson is Love!

Vidéos Videos

Diaporamas Slideshows

Film Jésus Jesus Film

Évangile selon Saint Matthieu Chapitre 5 Gospel according to Saint Matthew Chapter 5
Quand Jésus vit la foule, Il monta sur une colline et s'assit .Ses disciples vinrent auprès de lui 2 et il se mit à les enseigner en ces mots: When Jesus saw the crowds, He went up a hill and sat down. His disciples came to him 2 and he began to teach in these words:

Enseignement au sujet de l'adultère Teaching about adultery

27 Vous avez appris qu'il a été dit : Tu ne commettras pas d'adultère. 27 You have heard that it hath been said, Thou shalt not commit adultery. 28 Eh bien moi, je vous dis : Tout homme qui regarde une femme et la désire a déjà commis l'adultère avec elle dans son coeur. 28 Well, I tell you: Any man who looks at a woman lustfully has already committed adultery with her in his heart. 29 Si ton oeil droit entraîne ta chute, arrache-le et jette-le loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne soit pas jeté dans la géhenne. 29 If your right eye causes you to sin, pluck it out and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body should be cast into hell. 30 Et si ta main droite entraîne ta chute, coupe-la et jette-la loin de toi : car c'est ton intérêt de perdre un de tes membres, et que ton corps tout entier ne s'en aille pas dans la géhenne. 30 And if your right hand causes you to sin, cut it off and cast it from thee: for it is your interest to lose one of your members and that thy whole body will go away into hell.

Enseignement au sujet du divorce Teaching about divorce ... v.v...

 

Biến-Loạn Miền Trung

Cảnh-Sát-Hóa

Vietnamese Choice Poems