GS Carl Thayer – Quy định
đánh bắt cá mới của Trung Quốc: Cướp biển đội lốt nhà nước?
Quy định đánh bắt cá mới của tỉnh Hải Nam làm phức tạp hoá quan
hệ của Trung Quốc với ASEAN
Ngày 29.11.2013, tức
chỉ 6 ngày sau khi Bộ Quốc phòng Trung Quốctuyên bố thiết lập Vùng Nhận diện Phòng không(ADIZ) trên Biển Hoa Đông, chính quyền tỉnh Hải Nam đã âm thầmban hành quy định đánh bắt cá mớitrên Biển Đông. Quy định này được loan báo vào ngày 3.12.2013 và
có hiệu lực từ ngày 1.1.2014.
Cả hai hành động này đều là đơn phương và nhằm mục đích củng cố
cơ sở pháp lý cho yêu sách biển đảo của Trung Quốc trên Biển Đông và Biển Hoa
Đông. Hành động của Trung Quốc thách thức chủ quyền quốc gia của các nước láng
giềng và tiềm ẩn nguy cơ gây căng thẳng và châm ngòi cho xung đột vụ trang.
Quy định đánh bắt cá mới của tỉnh Hải Nam yêu cầu các tàu thuyền
nước ngoài muốn đánh bắt cá hay tiến hành khảo sát trên những vùng biển mà
Trung Quốc khẳng định chủ quyền phải được sự chấp thuận trước từ “cơ quan hữu
trách” của chính phủ.
Tỉnh Hải Nam khẳng định trách nhiệm quản lý hành chính đối với
đảo Hải Nam, quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Đông Sa, quần đảo Trường Sa “và các
vùng biển phụ cận”. Các vùng biển phụ cận rộng chừng 2 triệu km2 hay khoảng 57%
của 3,6 triệu km2 bao quanh bởi đường lưỡi bò mà Trung Quốc đòi chủ quyền trên
Biển Đông.
Những tàu thuyền đánh bắt cá hay khảo sát từ chối tuân thủ quy
định sẽ bị đuổi ra khỏi khu vực hoặc bị kiểm tra, tịch thu và chịu một mức phạt
lên tới 83.000USD. Chính quyền tỉnh Hải Nam cũng khẳng định quyền tịch thu hải
sản đánh bắt mà họ tìm thấy trên tàu thuyền bị thu giữ.
Trung Quốc có quyền chủ quyền đối với những vùng biển và thềm
lục địa nằm trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của mình. Chính quyền tỉnh Hải
Nam có quyền đặt ra những hạn chế đối với tàu thuyền nước ngoài muốn đánh bắt
cá trong khu vực 200 hải lý đó, nhưng họ phải tôn trọng quyền đi lại của tất cả
các tàu thuyền khác.
Trung Quốc cũng khẳng định chủ quyền đối với
vùng biển bao quanh quần đảo Hoàng Sa. Việt Nam phản bác yêu sách này. Cả Trung
Quốc và Việt Nam, với tư cách những quốc gia đã phê chuẩn Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS), không chỉ có nghĩa vụ phải kiềm chế hành động đơn phương mà
còn phải hợp tác và kiềm chế hành vi đe doạ vũ lực hoặc sử dụng vũ lực. Tuy
nhiên, những nghĩa vụ này từng bị vi phạm trong quá khứ.
Quy định mới của tỉnh Hải Nam cũng được áp đặt
lên những vùng biển nằm trong khu vực mà yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc
chồng lấn lên các vùng đặc quyền kinh tế mà Philippines và Việt Nam tuyên bố.
Bất kỳ nỗ lực nào nhằm áp đặt chủ quyền của Trung Quốc lên những vùng biển này
đều dễ khơi mào cho hành động chống trả và có thể dẫn đến xung đột vũ trang
trên biển.
Tuy nhiên, khía cạnh gây tranh cãi nhất của
quy định đánh bắt mới lại liên quan đến khái niệm mà người ta vẫn thường gọi là
vùng biển quốc tế. Tất cả các tàu thuyền đánh bắt cá và khảo sát đều có quyền
tự do đi lại trên vùng biển quốc tế. Bất kỳ nỗ lực nào của Trung Quốc hòng gây
khó dễ cho những tàu thuyền này đều có thể coi là hành động “cướp biển đội lốt
nhà nước”. Điều này rất có thể sẽ kéo theo việc kiện tụng quốc tế nhằm vào tàu
thuyền Trung Quốc liên quan.
Trung Quốc rất khó có thể áp đặt được lệnh cấm
này trên những vùng biển mênh mông mà tỉnh Hải Nam đòi chủ quyền. Bất chấp khả
năng áp đặt luật biển không ngừng tăng lên, kể cả việc sáp nhập một số cơ quan vào lực lượng cảnh sát biển mới, Trung Quốc vẫn thiếu máy bay và tàu thuyền tuần tra biển để
thường xuyên giám sát cả khu vực mênh mông này. Thực tế này dẫn đến khả năng là
Trung Quốc có thể “ưu tiên” áp dụng quy định trên cho ngư dân Philippines. Điều
này sẽ gây thêm áp lực lên Manila và làm tăng chi phí của hành động kháng cự
chính trị mà họ nhằm vào Trung Quốc liên quan đến tranh chấp lãnh thổ giữa hai
bên.
Quy định đánh bắt mới của chính quyền tỉnh Hải
Nam cũng có nguy cơ làm xói mòn những nỗ lực ngoại giao của các quan chức Trung
Quốc và Việt Nam nhằm quản lý cuộc tranh chấp lãnh thổ giữa hai bên. Tháng Mười
vừa qua, trong chuyến thăm của Thủ tướng Lý Khắc Cường tới Hà Nội, hai bên đã
đồng ý thiết lập đường dây nóng giữa hai bộ nông nghiệp nhằm giải quyết tức
thời những sự cố liên quan đến hoạt động đánh bắt cá. Hai nước cũng đã nhất trí
thành lập một nhóm công tác về hợp tác hàng hải.
Mặc dù vẫn còn những vụ lẻ tẻ liên quan đến
tàu thuyền của chính phủ Trung Quốc và tàu thuyền đánh cá của Việt Nam, song số
vụ được báo cáo công khai kể từ cuối năm ngoái dường như đã giảm mạnh. Quy định
đánh bắt mới làm tăng khả năng xu hướng này sẽ bị đảo ngược.
Ngay sau khi chính quyền tỉnh Hải Nam ban hành
quy định mới, nhiều nước bị ảnh hưởng đã tìm kiếm lời giải thích từ phía Bộ
Ngoại giao Trung Quốc. Philippines là quốc gia lớn tiếng nhất trong việc chỉ
trích quy định đánh bắt cá của tỉnh Hải Nam. Trong một tuyên bố ngày 10.1 vừa
qua, Bộ Ngoại giao Philippines đã nêu rõ rằng quy định
mới “làm gia tăng căng thẳng, phức tạp hoá tình hình trên Biển Đông một cách
không cần thiết và đe doạ hoà bình và ổn định trong khu vực”.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung
Quốc cũng tuyên
bố tương tự: “Việc áp đặt quy
định mới này lên hoạt động đánh bắt cá của các nước khác trên các khu vực tranh
chấp ở Biển Đông là một hành động khiêu khích và tiềm ẩn nguy hiểm.”
Tuy ban đầu tỏ thái độ im lặng, song Việt Nam
cuối cùng cũng đưa ra phản ứng trước quy định đánh bắt cá mới một vài ngày sau
khi Việt Nam và Trung Quốc tổ chức vòng hiệp thương đầu tiên về hoạt động khai
thác chung tài nguyên trên biển ở Bắc Kinh như một diễn biến tiếp nối sau
chuyến công du của Thủ tướng Lý Khắc Cường vào năm ngoái. Phát ngôn viên Bộ
Ngoại giao Việt Nam đã gọi quy định mới này là
“phi pháp và vô giá trị” và tuyên bố: “Việt Nam yêu cầu Trung Quốc bãi bỏ hành
động sai trái nêu trên, đồng thời đóng góp thiết thực vào việc duy trì hoà bình
và ổn định trong khu vực.”
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phản ứng trước sự
chỉ trích với cái phong cách mà họ từng ứng phó với những lời phàn nàn trong
quá khứ. Theo quan điểm của Trung Quốc, hành động của các cơ quan chức năng là “hoàn toàn bình thường và là một phần trong thông lệ của
các tỉnh thành Trung Quốc tiếp giáp với biển nhằm thiết lập các quy tắc khu vực
theo luật pháp quốc gia để điều chỉnh hoạt động bảo tồn, quản lý và khai thác
tài nguyên sinh học biển”.
Hai dấu hỏi vẫn lơ lửng trên đầu những diễn
biến mới trong tương lai. Đầu tiên, liệu Trung Quốc có đi đến thiết lập một
vùng nhận diện phòng không trên Biển Đông hay không? Tháng 11 năm ngoái, khi Bộ
Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố về ADIZ trên Biển Hoa Đông, họ cũng nêu rõ là “Trung
Quốc sẽ thiết lập các vùng nhận diện phòng không khác vào thời điểm thích hợp
sau khi hoàn tất việc chuẩn bị”.
Câu hỏi thứ hai là diễn biến mới nhất này sẽ
tác động ra sao đến các cuộc thương thảo sắp tới giữa Trung Quốc và ASEAN về
một Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông. Trong quá khứ, một số thành viên ASEAN đã đứng ngoài sự chỉ
trích công khai mà Philippines nhằm vào Trung Quốc. Nếu ASEAN không thể đạt được
sự đồng thuận về cách thức ứng phó với sự quyết đoán mới của Trung Quốc trên
Biển Đông thì điều này sẽ có lợi cho Trung Quốc./.
No comments:
Post a Comment
Thanks for watching