Giải mã ngân sách quốc phòng ‘chống Trung Quốc’ của Nhật Bản

Giải mã ngân sách quốc phòng ‘chống Trung Quốc’ của Nhật Bản

Ảnh chụp tại nghi thức duyệt binh thường niên của quân đội Nhật tại căn cứ Asaka , gần Tokyon, ngày 27/10/2013.Reuters/Issei Kato

Tokyo vào hôm qua 14/01/2015 đã loan báo một ngân sách quốc phòng mới cho tài khóa 2015-2016 - khoảng 42 tỷ đô la - được đánh giá là lớn nhất trong lịch sử Nhật Bản từ trước đến nay. Ngân sách đó cũng được cho là nhằm đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng đến từ Trung Quốc, đặc biệt là ý muốn chiếm lấy quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đang do Tokyo quản lý, nhưng bị Bắc Kinh đòi chủ quyền.

Tính theo giá trị tuyệt đối, ngân sách quốc phòng mới của Nhật Bản tuy lớn, nhưng thấp hơn nhiều so với khoản tiền mà đối thủ Trung Quốc dành cho các chi tiêu quân sự, đã vượt mức 112 tỷ đô la trong năm 2014, và chẳng thấm vào đâu so với đồng minh Mỹ, mà ngân sách quốc phòng đã đạt hơn 600 tỷ trong năm 2013.

Có lẽ chính vì không dồi dào cho lắm mà trong cách thức sử dụng ngân sách quốc phòng mới của mình, Tokyo đã đặc biệt ưu tiên cho việc tăng cường và hiện đại hóa các phương tiện cũng như lực lượng có nhiệm vụ giám sát vùng biển đảo xa đang bị Bắc Kinh nhòm ngó, theo dõi hành tung của quân đội Trung Quốc, và sẵn sàng đẩy lùi đối phương khi cần thiết.

Một cách cụ thể, theo các dự án trang bị vũ khí đã từng được tiết lộ, ngân sách quốc phòng mới của Nhật Bản sẽ được dùng vào việc mua thêm 20 máy bay trinh sát hàng hải loại P-1 do chính Nhật Bản chế tạo, có tính năng vượt trội loại P-3C của Mỹ, 5 máy bay V-22 Osprey hiện đại, có khả năng lên thẳng tương tự như trực thăng, một phi đội máy bay không người lái Global Hawk, và một máy bay cảnh báo sớm E-2D có nhiệm vụ bảo vệ các hòn đảo ở miền Nam Nhật Bản.

Không quân Nhật Bản sẽ có thêm một loạt phi cơ và máy bay trực thăng, trong đó có 6 chiến đấu cơ tàng hình F-35A cực kỳ tối tân. Hải quân sẽ được trang bị thêm hai khu trục hạm Aegis, trong lúc một hệ thống lá chắn chống tên lửa được phát triển chung với Mỹ.

Ngay từ cuối năm 2013, chính phủ Abe đã quyết định dành khoảng 24.700 tỷ yen trong vòng 5 năm để mua vũ khí, thiết bị quốc phòng, từ máy bay không người lái, chiến đấu cơ, cho đến tàu ngầm, xe lội nước tấn công nhằm phục vụ mục tiêu chuyển hướng chiến lược về phía nam và phía tây.

Một trong những quyết định đầy ý nghĩa là việc dùng ngân sách năm nay, mua đất tại chuỗi đảo Amami để có thể triển khai quân đội, cũng như việc chuẩn bị đặt một đơn vị giám sát duyên hải trên đảo Yonaguni, không xa quần đảo Senkaku.

Bộ Quốc phòng cũng có kế hoạch mua thêm 30 xe lội nước tấn công để trang bị cho Thủy quân lục chiến Nhật, đang được thành lập theo mô hình lực lượng Marines của Mỹ. Đây là đơn vị chủ lực có nhiệm vụ bảo vệ các hòn đảo xa xôi hẻo lánh, có nguy cơ bị Trung Quốc đánh chiếm. Như để dự phòng tình huống xấu này, trong thời gian gần đây, quân đội Nhật đã thường xuyên rèn luyện năng lực tấn công tái chiếm hải đảo.

Ngân sách quốc phòng Nhật Bản được tăng cường còn nhằm nhiều mục tiêu khác, nhưng rõ ràng là việc đối phó với Trung Quốc là một ưu tiên hàng đầu.

Jun Okumura, giáo sư thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Toàn cầu Meiji tại Tokyo, nhận định : "Hành vi ngày càng quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông, trên không phận, và dĩ nhiên là cộng thêm với những hành động hiếu chiến công khai nhắm vào Philippines và Việt Nam, chắc chắn đã có tác động mạnh, thúc đẩy Nhật Bản gia tăng chi tiêu quân sự, điều chỉnh học thuyết quân sự và cách tiếp cận các liên minh an ninh của mình".

Còn theo ông Tetsuo Kotani, chuyên gia nghiên cứu cao cấp tại Viện Quan hệ Quốc tế Nhật Bản, căng thẳng Nhật-Trung Quốc sẽ tiếp tục ngày nào mà Bắc Kinh còn từ chối tuân thủ luật pháp quốc tế.

Theo chuyên gia này : "Trung Quốc không công nhận quyền tự do hàng hải và hàng không dành cho quân đội nước ngoài, nhưng cùng lúc lại đe dọa lãnh hải và không phận của các nước khác... Trừ phi Trung Quốc tôn trọng luật lệ quốc tế, các cuộc khủng hoảng sẽ tiếp tục."

Chiến hạm Trung Quốc lần đầu áp sát lãnh hải Senkaku

Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư nguồn gốc căng thẳng hoảng ngoại giao Trung Nhật.Ảnh:REUTERS/YOMIURI SHIMBUN

Vụ khiêu khích xẩy ra hồi giữa tháng, nhưng đến hôm qua, 30/12/2014 mới được tiết lộ. Theo báo chí Nhật Bản, lần đầu tiên từ năm 2012, khi nổ ra căng thẳng Trung-Nhật do tranh chấp chủ quyền trên quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, hai chiến hạm Trung Quốc đã tiến vào khu vực chỉ cách quần đảo Senkaku 70 km, một vị trí gần nhất từ trước đến nay.

Theo nhật báo Ashahi Shimbun, Hải quân Nhật Bản thẩm định là việc tàu chiến của Hải quân Trung Quốc áp sát hơn vùng hải phận Nhật Bản là một hành vi phô trương và khiêu khích. Hải quân Nhật đã lập tức phái tàu của mình đến tận nơi để giám sát.

Vùng biển mà chiến hạm Trung Quốc tiến vào vẫn thuộc phạm vi hải phận quốc tế, do đó hoàn toàn hợp pháp. Có điều là khu vực đó chỉ cách vùng tiếp giáp lãnh hải của Nhật Bản 27 km. Trong vùng tiếp giáp lãnh hải này, chính quyền Nhật hoàn toàn có quyền đòi tàu nước ngoài thực hiện các thủ tục hành chính, chẳng hạn như thủ tục hải quan và kiểm soát nhập cư.

Động thái tiến gần đến vùng lãnh hải quần đảo Senkaku/Điếu Ngư của chiến hạm Trung Quốc còn làm dấy lên mối lo ngại rằng xung đột võ trang bùng lên. Theo phía Nhật Bản, hai chiếc tàu Trung Quốc thuộc Hạm đội Đông Hải, một chiếc là khu trục hạm lớp Sovremennyy-class có lượng giãn nước 7.940 tấn và một hộ tống hạm nhỏ hơn lớp Giang vệ (Jiangwei), lượng giãn nước 2.392 tấn.

Căng thẳng trong khu vực biển Hoa Đông đã tăng hẳn lên sau khi chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa một số đảo thuộc quần đảo Senkaku vào tháng Chín năm 2012. Kể từ đó, các tàu phi quân sự của Trung Quốc thuộc lực lượng hải giám, sau đó đổi tên thành hải cảnh, vẫn liên tục thâm nhập vào bên trong vùng lãnh hải 12 km chung quanh quần đảo.

Chính quyền Trung Quốc cũng đã gửi chiến hạm của Hải quân tới khu vực xung quanh quần đảo Senkaku, các chiếc tàu chiến này không bao giờ đến gần các hòn đảo. Hai chiến hạm Trung Quốc kể trên hiện diện thường trực ở phía bắc Senkaku/Điếu Ngư, nhưng cách đấy khoảng 200 km.

Năm 2015 Biển Đông sẽ tiếp tục bị Trung Quốc khuấy động

Tàu Trung Quốc (trái) dùng vòi rồng phun nước tấn công tàu Việt Nam tại Biển Đông trong vụ giàn khoan HD-981.DR

Trong các dự đoán về tình hình châu Á năm 2015 vừa bắt đầu, bi quan nhất vẫn là các nhận định về Biển Đông, được cho là sẽ tiếp tục bị các tranh chấp giữa Trung Quốc và các láng giềng, đặc biệt là với Philippines và Việt Nam, khuấy động. Theo ghi nhận của hầu hết các nhà phân tích, tương tự như trong năm 2014, Trung Quốc sẽ tiếp tục vai trò kẻ gây rối tại Biển Đông.

Trong bài viết trên báo mạng Nhật Bản The Diplomat công bố hôm qua, 31/12/2014, Biển Đông tiếp tục được xếp vào trong số 10 diễn biến tại Đông Nam Á cần phải theo dõi trong năm 2015, nhất là trong bối cảnh một nước trực tiếp can dự vào tranh chấp Biển Đông là Malaysia lên làm chủ tịch luân phiên ASEAN, đồng thời bắt đầu nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc.

The Diplomat : Một năm đầy sóng gió ở Biển Đông

Theo tác giả Prashanth Parameswaran, năm 2015 rất có thể sẽ tiếp tục là một năm đầy sóng gió, nếu căn cứ vào xu thế hiện nay : « Với những gì đã xảy ra trong vài năm qua, thì chớ dại bỏ Biển Đông ra khỏi danh sách (những sự kiện cần chú ý), mặc dù rất khó dự đoán chính xác sự việc sẽ diễn biến ra sao ».

Đối với chuyên gia này, trong số hai vấn đề cần đặc biệt theo dõi, trước hết phải xem các nước Đông Nam Á trong khối ASEAN - cả các nước có tranh chấp lẫn không có tranh chấp - điều chỉnh phản ứng của họ ra sao trước chiến lược càng lúc càng rõ ràng của Trung Quốc, vừa bành trướng trên biển bằng cách dần dần thay đổi nguyên trạng Biển Đông, vừa gắn chặt mình vào khu vực Đông Nam Á trên bình diện kinh tế.

Một diễn biến thứ hai cần chú ý là phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực tại La Haye (Hà Lan) về vụ kiện của Philippines nhắm vào Trung Quốc, sớm nhất là sau ngày 16/06/2015 là thời hạn chót mà Tòa án đã dành cho Bắc Kinh để trả lời luận chứng bổ sung mà Tòa đã yêu cầu Manila phải nộp trước ngày 15/03/2015.

Phán quyết của cơ chế trọng tài của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển có thể ảnh hưởng đến các diễn biến trên hiện trường, đặc biệt là đến việc các bên sử dụng công cụ pháp lý để tìm giải pháp cho các tranh chấp đang diễn ra.

Trung tâm nghiên cứu Mỹ CSIS : Biển Đông vẫn là điểm nóng

Dự đoán của The Diplomat cũng không khác gì so với nhận xét của một loạt chuyên gia Mỹ về Biển Đông. Trong tạp chí của nhóm Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Á châu thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế CSIS tại Washington, số ra ngày 23/12/2014, rất nhiều chuyên gia phân tích tên tuổi về Biển Đông đều không một chút nghi ngờ là Biển Đông sẽ tiếp tục là một điểm nóng trong năm 2015.

Bà Bonnie Glaser cho rằng bãi Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), ở vùng quần đảo Trường Sa đối tượng tranh chấp giữa Việt Nam, Đài Loan, Philippines và Trung Quốc nhưng hiện do Philippines kiểm soát rất có thể trở thành điểm nóng.

Trên bãi cạn này có xác một chiếc tàu cũ do Hải quân Philippines cố tình cho mắc cạn vào năm 1999 để làm chỗ đóng quân cho một toán lính Thủy quân lục chiến làm nhiệm vụ canh gác. Trong năm 2014, lực lượng Trung Quốc đã thành công trong việc ngăn không cho Philippines mang vật liệu xây dựng đến nơi để gia cố chiếc tàu.

Trong tình hình đó, chuyên gia Glaser thẩm định rằng, trong trường hợp mà chiếc tàu bị rệu rã và tuột khỏi bãi cạn này, lực lượng Trung Quốc có thể thừa dịp tiến chiếm luôn bãi cạn này, và vấp phải sự chống đối của hải quân Philippines.

Vùng Biển Đông cũng có nguy cơ bị khuấy động do việc Trung Quốc đưa giàn khoan trở lại. Theo giáo sư Chu Phong (Zhu Feng), vụ Trung Quốc đưa giàn khoan HD-981 vào hoạt động trong vùng biển gần Việt Nam vào năm 2014 đã tạo ra căng thẳng cùng cực giữa Bắc Kinh và Hà Nội, trước khi tình hình tạm lắng dịu.

Tuy nhiên trong năm 2015, theo ông Chu Phong, « Trung Quốc có khả năng di chuyển giàn khoan dầu trở lại vùng biển tranh chấp, chắc chắn Việt Nam sẽ lại quấy rối hoạt động giàn khoan dầu của Trung Quốc ». Chu kỳ trả đũa lẫn nhau đó sẽ chỉ có thể chấm dứt khi hai bên đạt được thỏa thuận chính trị về việc cùng khai thác dầu trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông.

Có điều là, theo giáo sư Chu Phong, trước mắt chưa thấy được một thỏa thuận như vậy ở chân trời.